„Dziś poznajesz  - jutro wybierasz. Mądry wybór kluczem do sukcesu”

PROGRAM DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS VII -VIII SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 2 W MIASTECZKU ŚLĄSKIM NA ROK SZKOLNY 2023/2024

Wstęp
Uczniowie kończący szkołę podstawową stają przed wyborem szkoły ponadpodstawowej oraz kierunku dalszego kształcenia. Podjęcie decyzji o wyborze zawodu jest trudnym etapem w życiu. Ważne jest wyposażenie młodzieży w umiejętności przydatne w podejmowaniu decyzji dotyczących wyboru zawodu, które rzutować będą na dalszy przebieg kariery zawodowej młodego człowieka. Uczeń powinien poznać siebie i własne predyspozycje zawodowe, by mógł dokonać prawidłowego wyboru. Bazując na zainteresowaniach oraz słabych i mocnych stronach każdego ucznia należy ukierunkować go na wybór dalszego kształcenia i przygotować do podjęcia decyzji o wyborze zawodu.
Proponowane w programie działania pozwalają uczniowi na lepsze przyjrzenie się sobie, analizę swoich mocnych i słabych stron, zainteresowań oraz cech osobowościowych – ważnych przy podejmowaniu decyzji. Zajęcia mają dostarczyć młodzieży oraz ich rodzicom wiedzy pozwalającej na świadomy wybór dalszego kształcenia oraz podjęcia decyzji dotyczących wyboru zawodu.

1.    Cel ogólny doradztwa zawodowego:

Celem doradztwa zawodowego w klasach VII–VIII szkoły podstawowej jest przygotowanie uczniów do odpowiedzialnego planowania kariery i podejmowania, przy wsparciu doradczym, decyzji edukacyjnych i zawodowych, uwzględniających znajomość własnych zasobów oraz informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji.

2.    Cele programu:

•  Kształtowanie aktywnej postawy życiowej
• Kształtowanie umiejętności samopoznania i samooceny
• Rozwijanie kompetencji społecznych
• Kształtowanie umiejętności wyszukiwania informacji o systemie edukacji i o rynku pracy
• Wspieranie rodziców w odkrywaniu potencjału dzieci

3.    Treści:

• Różne role życiowe.
• Mocne i słabe strony.
• Temperament, zdolności, predyspozycje i zainteresowania.
• Poczucie własnej wartości, asertywność.
• Radzenie sobie z trudnymi sytuacjami.
• Komunikacja werbalna i pozawerbalna.
• Współpraca, samodzielność, kreatywność.
• Kierunki (ścieżki) dalszego kształcenia.
• Świat zawodów.
• Rynek pracy.

4.    Efekty nauczania
W wyniku realizacji programu uczeń potrafi:

• aktywnie pełnić określone role społeczne,
• rozpoznać swoje mocne i słabe strony,
• rozpoznać własne predyspozycje zdrowotne, temperamentalne, osobowościowe i inne,
• określić swoje zainteresowania i zdolności,
• radzić sobie w różnych sytuacjach życiowych, w tym związanych z dokonywaniem wyborów,
• samodzielnie formułować własne cele oraz drogi ich realizacji,
• efektywnie komunikować się,
• współpracować w grupie,
• twórczo znajdować różnorodne rozwiązania problemów,
• kreatywnie inspirować otoczenie,
• określić możliwe drogi dalszego kształcenia,
• orientować się w specyfice różnych zawodów i rynku pracy,
• wskazać gdzie szukać informacji o rynku pracy,
• określić możliwości zatrudnienia na rynku pracy uwzględniając zapotrzebowanie na określone zawody.

5.    Sposoby realizacji
Metody pracy doradczej:

• Metody aktywizujące (burza mózgów, dyskusja, giełda pomysłów, mapy myślowe)- wspólne pracowanie nad rozwiązaniem problemu
• Drama – krótkie scenki i inscenizacje, odgrywanie ról;
• metody plastyczne – komiksy, plakaty
• Metody audiowizualne - wykorzystanie Internetu jako narzędzi zdobywania informacji, programy i prezentacje multimedialne,
• filmy edukacyjne
• Gry i zabawy rozwijające myślenie strategiczne
• Trening komunikacji i zachowań społecznych, mini-wykłady, pogadanki, debaty

6.    Środki:

• materiały biurowe
• tablica, flipchart
• ankiety, kwestionariusze, karty pracy
• filmy, nagrania
• sprzęt multimedialny
• dostęp do Internetu
• gry - w tym interaktywne
• informatory, katalogi, broszury, ulotki
• teksty źródłowe
• bazy i analizy, statystyki
• akty prawne

7.    Treści programowe oraz cele szczegółowe – osiągnięcia uczniów
W programie uwzględniono cztery obszary celów szczegółowych – jednolitych z obszarami wszystkich programów zestawu – które jednocześnie wyznaczają treści programowe doradztwa zawodowego:

1. Poznawanie własnych zasobów, m. in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia.
2. Świat zawodów i rynek pracy, m. in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy.
3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, m. in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie oraz przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie.
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, m. in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego oraz refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery.

TREŚCI PROGRAMOWE Z ZAKRESU DORADZTWA ZAWODOWEGO DLA KLAS VII-VIII SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

1. Poznawanie własnych zasobów
Uczeń:
1.1 określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych;
1.2 rozpoznaje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe);
1.3 dokonuje syntezy przydatnych w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej informacji o sobie wynikających z autoanalizy, ocen innych osób oraz innych źródeł;
1.4 rozpoznaje własne ograniczenia jako wyzwania w odniesieniu do planów edukacyjno-zawodowych;
1.5 rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodowych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej;
1.6 określa aspiracje i potrzeby w zakresie własnego rozwoju i możliwe sposoby ich realizacji;
1.7 określa własną hierarchię wartości i potrzeb.
2. Świat zawodów i rynek pracy
Uczeń:
2.1 wyszukuje i analizuje informacje na temat zawodów oraz charakteryzuje wybrane zawody, uwzględniając kwalifikacje wyodrębnione w zawodach oraz możliwości ich uzyskiwania;
2.2 porównuje własne zasoby i preferencje z wymaganiami rynku pracy i oczekiwaniami pracodawców;
2.3 wyjaśnia zjawiska i trendy zachodzące na współczesnym rynku pracy, z uwzględnieniem regionalnego i lokalnego rynku pracy;
2.4 uzasadnia znaczenie pracy w życiu człowieka;
2.5 analizuje znaczenie i możliwości doświadczania pracy;
2.6 wskazuje wartości związane z pracą i etyką zawodową;
2.7 dokonuje autoprezentacji;
2.8 charakteryzuje instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej, w tym instytucje rynku pracy.
3. Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie
Uczeń:
3.1 analizuje oferty szkół ponadpodstawowych i szkół wyższych pod względem możliwości dalszego kształcenia, korzystając z dostępnych źródeł informacji;
3.2 analizuje kryteria rekrutacyjne do szkół ponadpodstawowych w kontekście rozpoznania własnych zasobów;
3.3 charakteryzuje strukturę systemu edukacji formalnej oraz możliwości edukacji pozaformalnej i nieformalnej;
3.4 określa znaczenie uczenia się przez całe życie.
4. Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych
Uczeń:
4.1 dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej samodzielnie lub przy wsparciu doradczym;
4.2 określa cele i plany edukacyjno-zawodowe, uwzględniając własne zasoby;
4.3 identyfikuje osoby i instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej i wyjaśnia, w jakich sytuacjach korzystać z ich pomocy;
4.4 planuje ścieżkę edukacyjno-zawodową, uwzględniając konsekwencje podjętych wyborów.

Tematy do realizacji w klasie VII:

1. Wszyscy jesteśmy zdolni!
Cel ogólny: pobudzenie uczniów do refleksji na temat zdolności, zainteresowań, predyspozycji zawodowych oraz samorozwoju; poszerzenie przez uczniów wiedzy oraz świadomości na temat własnych uzdolnień i talentów; ugruntowanie własnej wartości.
2. Praca w grupie jako przykład kompetencji kluczowej.
Cele ogólne: zapoznanie uczniów z zagadnieniami dotyczącymi kompetencji kluczowych; rozwijanie umiejętności zgodnej współpracy i współdziałania w grupie; umacnianie więzi grupowych.
3. Umiejętności a zawód.
Cel ogólny: rozwijanie umiejętności samoobserwacji, poznawania siebie i nazywania swoich mocnych stron; autorefleksja i ocena własnych zdolności, zainteresowań, predyspozycji fizycznych i zdrowotnych; uświadomienie roli wiedzy, zainteresowań i cech charakteru w wyborze kierunku kształcenia lub przyszłego zawodu.
4. Moje umiejętności.
Cel ogólny: rozwijanie umiejętności samoobserwacji, poznawania siebie i nazywania swoich mocnych stron; identyfikowanie przez ucznia różnic indywidualnych w obszarze zainteresowań w obrębie klasy.
5. Czym się interesuję?
Cele ogólne: wskazywanie możliwych kierunków rozwoju zainteresowań uczniów; samopoznanie.
6. Jak zaplanować przyszłość edukacyjno-zawodową?
Cel ogólny: uzupełnienie informacji na temat systemu edukacji i rynku pracy; analiza i synteza informacji przydatnych w planowaniu kariery;
7. Moja przyszłość edukacyjno-zawodowa.
Cel ogólny: zapoznanie uczniów z możliwościami kontynuowania nauki po ukończeniu szkoły podstawowej.
8. Zawody w moim najbliższym otoczeniu.
Cel ogólny: zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów.
9. Od elektryka do kierownika
Cel ogólny: przybliżenie uczniom różnorodności zawodów i możliwości edukacyjnych; przygotowanie uczniów do dokonania świadomego i trafnego wyboru dalszej drogi kształcenia.
10. Kompetencje na rynku pracy.
Cel ogólny: zapoznanie uczniów z zasadami panującymi na rynku pracy; utworzenie listy umiejętności poszukiwanych na rynku pracy.

Tematy do realizacji w klasie VIII:

1. Przychodzi doradca zawodowy do ucznia, a uczeń: Kim jesteś?
Cele: Wprowadzenie do tematu cyklu zajęć. Udzielenie odpowiedzi na pytanie: czym jest doradztwo
zawodowe? Zaznajomienie z tematem, kim jest doradca zawodowy, czym się zajmuje i czego można od niego oczekiwać? Uświadomienie uczniom, że zadaniem doradcy zawodowego nie jest dawanie gotowych odpowiedzi, ale pomoc w wyborze dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej.
2. Powiedz mi, kim jesteś a powiem Ci, gdzie pracujesz.
Cele: Zaznajomienie uczniów z wybranymi zawodami. Wzbudzenie w uczniach chęci i motywacji do poznawania zawodów wokół nas – tych, które „widać” i tych, których „nie widać”. Rozbudzenie w uczniach refleksji nad tym, jaka praca może im dać radość/frajdę czy coś im sprawia przyjemność i frajdę.
3. Lepiej później znaleźć siebie niż wcale.
Cele: Uświadomienie uczniom, że decyzja o wyborze szkoły, klasy, kierunku studiów czy pracy nie jest i nie musi być decyzją podjętą raz na zawsze. Zapoznanie uczniów z różnymi zawodami. Pobudzenie w uczniach refleksji na swój temat: kim jestem.
4. Wszystko, co chcieliście wiedzieć o kwalifikacjach, a boicie się zapytać.
Cele: Zapoznanie uczniów z tematem kwalifikacji zawodowych, Polskiej Ramy Kwalifikacji i Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji.
5. Raz, dwa trzy i wybierasz za mnie Ty!
Cele: Pobudzenie w uczniach refleksji, na co mają wpływ. Uświadomienie uczniom ważności wzięcia odpowiedzialności za swoje wybory i liczenia się z konsekwencjami braku samodzielnego wyboru (nieprzemyślany wybór). Wprowadzenie uczniów w temat rozpoznawania swoich predyspozycji, oczekiwań wobec wyboru swojej drogi edukacyjnej.
6. Cudze zainteresowania, mocne strony, talenty i umiejętności chwalicie, swych nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie. Cz. 1
Cele: Uświadomienie uczniom, że każdy posiada mocne strony, talenty, zainteresowania
i umiejętności. Poszerzenie wiedzy na temat własnych predyspozycji.
7. Decyzje- szanse czy ograniczenia?
Cele: zapoznanie uczniów z przebiegiem procesu decyzyjnego; poznanie przez uczniów różnych sposobów podejmowania decyzji, identyfikacja własnego stylu podejmowania decyzji; generowanie pomysłów na przyszłość zawodową.
8. Kto pyta i odpowiada, nie pobłądzi.
Cele: Wzbudzenie refleksji nad sobą. Uświadomienie, że taka samoświadomość jest niezbędna w poszukiwaniu swojej przyszłej ścieżki edukacyjno-zawodowej .
9. Rynek pracy.
Cele: Stworzenie przez uczniów własnej definicji ryku pracy. Uświadomienie uczniom, czym jest i jakimi zasadami kieruje się rynek pracy. Uświadomienie uczniom, że człowiek uczy się przez całe życie (zdobywa różne kompetencje, kwalifikacje itd.).
10.„Powiedz mi, a zapomnę. Pokaż mi, a zapamiętam. Pozwól mi zrobić, a zrozumiem...” Konfucjusz
Cele: Uświadomienie uczniom, że doświadczanie i próbowanie jest bardzo cennym źródłem wiedzy na swój temat („...Pozwól mi zrobić, a zrozumiem...”).

EFEKTY

• Uczniowie dokonują samooceny i potrafią rozpoznać swoje mocne i słabe strony;
• Uczniowie wiedzą, jakie maja zainteresowania i umiejętności;
• Uczniowie świadomie i trafnie planują ścieżkę edukacyjno- zawodową;
• Uczniowie znają bazę szkół ponadpodstawowych i wiedzą, na co zwrócić uwagę przy ich wyborze;
• Uczniowie potrafią dopasować kompetencje do zawodu, mają świadomość swoich ograniczeń;
• Uczniowie potrafią napisać list motywacyjny, CV, potrafią się zaprezentować;
• Uczniowie wiedzą, gdzie szukać informacji o zawodach;
• Rodzice wiedzą, jak pomóc dziecku w planowaniu własnej drogi edukacyjnozawodowej.

Program może być modyfikowany i aktualizowany w miarę potrzeb w ciągu roku szkolnego.

8.    Ewaluacja programu:

Ewaluacja przewidziana jest na koniec cyklu kształcenia, po 2 latach. Pomoże sprawdzić, czy zaplanowana tematyka zajęć została zrealizowana, podnieść efektywność działań i poprawić ich jakość. Główne metody pozyskania powyższych informacji to m.in. ankiety, wywiady i analiza dokumentów

9.    Weryfikacja efektów zajęć :

Działania związane z doradztwem zawodowym  mają wspierać uczniów w wyborze zawodu, kierunku kształcenia i planowaniu drogi edukacyjno-zawodowej, dlatego zamiast tradycyjnego oceniania podczas zajęć powinno się odwoływać do autorefleksji i samooceny uczestników. W sytuacji ponownego  wprowadzenia nauczania zdalnego treści z zakresu doradztwa zawodowego będą realizowane online. Uczniom zostaną udostępnione materiały (prezentacje multimedialne, linki do filmików edukacyjnych,  stron internetowych dotyczących poruszanych zagadnień).  Chętni uczniowie będą mieli możliwość skorzystania z porad i konsultacji z nauczycielem doradztwa zawodowego z wykorzystaniem: poczty elektronicznej, ZOOM, Skype. Zastrzega się również, że w razie przyjęcia przez szkołę jednego z w/w wariantów nauczania  wszelkie wycieczki zawodoznawcze, wyjścia na Targi Edukacyjne oraz wizyty w szkole przedstawicieli różnych zawodów zaplanowane w programie realizacji na ten rok mogą zostaną, odwołane, ewentualnie będą mogły przybrać inną formę np:

• wideokonferencji z przedstawicielami szkół,
• warsztatów online,  
• spotkań online z przedstawicielami zawodów,  
• prezentacji,  
• zaproszeń na ciekawe webinaria

Opracowano m.in. na podstawie materiałów umieszczonych na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji, https://www.ore.edu.pl/

Opracowała: Joanna Sołtysik - nauczyciel doradztwa zawodowego